دلايل فني تخريب سدها

- سد خاکي تيتان در آمريکا

اين سد داراي ارتفاع 95 متري و طول تقربي تاج 550 متر با هسته رسي بوده است . سد مذکور در 5 ژوئن 1976 طي آبگيري اوليه در شرايط پر از هم گسيخت ، علاوه بر 11 الي 14 نفر تلفات جاني ، خسارات مالي آن حدود 400 مليون دلار برآورد گرديد .

 دليل شکست آن بر اساس گزارش USBR فرسايش داخلي هسته سد در نقطه عمقي در قسمت راست ترانشه اصليِ پي و گسترش مجراي خروجي مخرب ، به وسيله گذر آب مخزن و شسته شدن ذرات خاک ، شناخته شد . اضافه مي‌شود که در اين سد هيچگونه ابزار اندازه گيري نصب نشده بود و وضعيت پي و مشخصات مصالح بکارفته در پر کردن ترانشه آن ، آنطوريکه بايد و شايد به حساب نيامده بود .

 

- سد خاکي وايونت در ايتاليا 

در 9 اکتبر سال 1963 در نزديکي شهر بلونا خراب شد که مشخصات اين قرار است ، سد از نوع بتني دو قوسي با ارتفاع 265 متر که ساختمان آن در سال 1960 به پايان رسيده بود و در آن زمان دومين سد جهان از نظر ارتفاع بود . حادثه بشرح زير رخ داد :

ساعت 22:15 دقيقه شب در حالي که هوا به شدت باراني بود صداي غرش ممتد لغزيدن توده سنگ به داخل مخزن شديد شد ، در ساعت 22:40 پنجره‌هاي اطاق ( تنها شاهد ماجرا ) بر اثر رعد و برق شکسته شدند ، با ريزش 240 ميليون متر مکعب به داخل مخزن 150 ميليون متر مکعبيِ سد ، موجي به ارتفاع 100 متر از روي تاج عبور کرده و در اثر آن سيلي به ارتفاع بيش از 70 متر در 1600 متري پايين دست ايجاد مي‌شود که پس از نابودي شهر  لونگارون[2] تا کيلومتر‌ها پايين دست سد تخريب شد . تعدا تلفات جاني حادثه 260 نفر بوده است  و در ساعت 22:55 دقيقه در دره زير سد مجدداً سکوت برقرار مي‌شود . علت تخريب اين سد بسيار بزرگ عدم بازرسي‌هاي فني و زمين شناسي از درياچه سد و ديواره اطراف آن بوده است .

 

- سد ماچاهوي در هندوستان

در ايالت گجرات غربي هند در 11 اوت سال 1979 در اثر سرريز سيل از روي تاج سد ، سد فروريخت ، حادثه‌اي که موجب مرگ بيش از 2000 نفر گرديد .  علت بروز حادثه باز نشدن دريچه‌هاي قطاعي سرريز سد به علت قطع برق و آماده نبودن مولد‌هاي اضطراري و عدم توفيق در باز کردن دريچه مذکور با وسيله‌هاي دستي بوده است .

 

- سد مالپاسه در فرانسه

اين سد از نوع بتني دوقوسي باريک با ارتفاع 60 متر و طول تاج 233 متر و زاويه قوس 133 متر در تراز تاج ، اين سد در سال 1945 آماده بهره برداري شد ، در اين سد هيچ‌گونه ابزار رفتارسنجي نصب نشده بود و فقط سالي يکبار ، با استفاده از نقاط نشانه تاج برداشت ژئودتيک از آن انجام مي‌شده است .

در نهم دسامبر سال 1959 باران شديد ، تراز آب مخزن را تا لبه سرريز بالا مي‌آورد ، مسئول سد پس از باز کردن شير تخليه و ملاحضه افت تدريجي آب سطح مخزن ، سد را ترک کرده و به منزلش که در 1600 متري محل بوده است مي‌رود ، در حالي که از فاصله 20 متري پايين تکيه‌گاه راست سد ، نشست غير عادي آب شروع شده است .

 در ساعت 21:10 صداي شکستن شديدي شنيده مي‌شود و سپس برق خاموش مي‌شود . در اثر اين فاجعه تمام فاصله سد تا دريا مديترانه که 11 کيلومتر بوده است به کلي تخريب مي شود و 421 نفر نيز جان خود را از دست مي‌دهند . علت بروز حادثه عدم نصب دستگاه هاي رفتار سنجي اعلام کرده اند .

  

- سد کومايا در ژاپن

اين سد در سال 1967 در اثر زلزله القايي تخريب گرديد . اين گونه زلزله‌ها در شرايطي رخ مي‌دهند که منطقه سد داراي پتانسيل زلزله خيزي باشد . در اين سد با بي‌توجهي به اين مسئله مهم ، آبگيري و تخليه بدون رعايت استاندارد‌هاي لازم انجام شده بوده است . 

 

 - سد زوزي در سويس

هنگامي که براي ساختمان يک بزرگراه ، يک تونل آزمايشي در عمق 400 متري در دست حفاري بود ، تخليه آب درون سنگ باعث بروز تغيير مکان و کج شدن سد گرديد ، در اثر تغيير مکان‌هاي مذکور ترکهاي عمده‌اي در سد ظاهر گرديد ، شبکه ابزار دقيق سد وضعيت خطرناک آن را به وضوح نشان داد و به همين دليل مخزن سد تخليه شد و سپس سد تعمير و از حفر تونل جلوگيري به عمل آمد و ابگيري مجدد مخزن به صورت پله‌اي انجام شد .

 

- سد تنظيمي گتوند در ايران

در 23 بهمن ماه سال 1358 در خوزستان باران شديدي ريزش مي‌کند که با رعد و برق و طوفان همراه بوده است ، رعد و برق شديد باعث مي‌شود برق سد تنظيمي انحرافي گتوند که از طريف سد دز تأمين مي‌شد قطع گردد . در حالي که در آن زمان آب خروجي سد شهيد عباس‌پور حدود 200 مترمکعب در ثانيه بوده است ، از يکي از حوزه‌هاي مياني کارون (در حد واسط سد شهيد عباسپور و سد گتوند) که تقريباً در محدوده سد فعلي گدارلندر قرار دارد سيلابي حدود 6000 تا 8000 متر مکعب در ثانيه جريان پيدا مي‌کند و وارد رودخانه کارون مي‌شود ، وقتي که سيلاب به پشت سد گتوند مي‌رسد ، لازم بود که براي عبور آن دريچه‌هاي سد گشوده شود و چون برق محل قطع بوده براي گشودن دريچه‌ سعي مي کنند برق اضطراري سد را راه اندازي کنند  ، که در اين امر هم توفيقي پيدا نمي‌کنند ، گشودن آن دريچه‌ها به طريق دستي نيز 5 ساعت به طول مي‌انجاميد .

 شرايط مذکور باعث مي‌شود که تراز آب پشت سد بالا آمده و از روي بازوي خاکي سد سر ريز نموده و باعث تخريب آن گردد . اتفاق مذکور منشأ خسارات زيادي به سد گتوند و تأسيسات پاياب آن از جمله پل شوشتر مي‌گردد . اگر برق اضطراري سد آماده کار بود تخريب‌ها و خسارات مذکور رخ نمي‌داد .

منبع :سايت علي نبي