فرسایش خاک در ایران چند برابر متوسط جهانی
نبود پایگاه اطلاعاتی منابع خاک
از سوی دیگر، بر اساس نقشه خاکشناسی کشور، قسمت اعظم خاک ما فاقد اراضی کشاورزی است، به گفته اکبری، نرخ فرسایش خاک سالیانه در کشور 16.7تن بر هکتار است که در مقایسه با نرخ ۵ تا ۶هکتاری فرسایش خاک جهان بسیار بالاست. در این میان، وجود نداشتن نقشههای خاکشناسی با مقیاس مدیریتپذیر و نبود پایگاه اطلاعاتی منابع خاک یکی دیگر از مشکلات کشور در حوزه خاک است.
اما بروز چنین وضعیتی برای خاک کشور به همین جا ختم نمیشود زیرا زمینلغزشهای ناشی از فرونشست سطح آب زیرزمینی در اکثر دشتهای کشور به دلیل برداشت بیرویه آب نیز از دیگر مشکلات در حوزه خاک است. این مقام مسئول در وزارتخانه جهاد کشاورزی میگوید: از سال۱۳۸۵ تاکنون ۳۰۰هزار حلقه چاه غیرمجاز در کشور حفاری شده است و به این ترتیب ۲۰میلیارد مترمکعب از آب کشور غارت میشود که بدون شک این اتفاق روی خاک تاثیر دارد.
از سوی دیگر، اوایل سال جاری رییس انجمن علوم خاک ایران درباره وضعیت خاک کشورمان ابراز نگرانی کرد و گفت: شاهد رویدادهایی در مورد میزان افزایش فرسایش خاک در کشور هستیم که در بعضی از موارد متوجه آن نمیشویم. به گفته منوچهر گرجی، خاک بحث زیربنایی دارد، اگر هدر رفت، آب هم مشکل پیدا خواهد کرد.
در این میان، در ایران پهناور، خاک مناسب برای کشت محصول محدود است، این در حالی است که زمینهای موجود نیز توان تولید محصول بیشتر را ندارد. رییس سابق دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران توضیح میدهد: از 165میلیون هکتار وسعت کشور، 90میلیون هکتار آن فاقد خاک مناسب است و بقیه خاک تحت کاربریهای مختلف قرار دارد.
از سوی دیگر، فرسایش خاک، بار مالی هم به اقتصاد کشور تحمیل میکند. به گفته گرجی، خسارت هر تن فرسایش خاک در آمریکا 28دلار برآورد شده که با توجه به فرسایش 2میلیارد تن خاک سالانه در ایران این رقم افزون بر 50میلیارد دلار تخمین زده میشود. در چنین شرایطی، 60درصد از اراضی آبی کشور با افزایش شوری خاک روبروست که با توجه به کاهش سرانه زمین کشاورزی، تخریب اراضی، فرسایش خاک میزان بهرهوری کم میتواند در آینده نزدیک امنیت غذایی را تهدید کند.
مسئولان مقصرند
اما رییس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی نیز در اینباره میگوید: در هر سال حدود 4هزار هکتار از اراضی 6کلانشهر کشور در حال تخریب بوده و 50درصد خاکهای کشورمان کمبود عنصر غذایی دارند.
به عقیده عباس رجایی، علت اصلی تخریب خاک در کشورمان، مسئولان هستند. دستگاههای دولتی وظایف خود را به دلیل روزمرگی فراموش کردهاند و زمانی که معضلی پیش میآید هر دستگاهی مسئولیت را به گردن ارگان دیگری انداخته و از مسئولیت خود در معضل پیشآمده شانه خالی میکند.
اما این اظهارنظرها در حالی اعلام شده که دیروز رییس سازمان حفاظت از محیط زیست کشور از تصویب «لایحه خاک» در مجلس نهم ابراز امیدواری کرده است. به گفته معصومه ابتکار، برای این لایحه، فوریت تصویب طرح درخواست شده است، تا به دلیل اهمیت و ضرورت موضوع، این لایحه در مجلس نهم تصویب و تبدیل به قانون شود، با این اقدام میتوان از ظرفیتهای قانونی برای پیشبرد اهداف در زمینه بهبود وضعیت خاک ایران استفاده کرد.
وی در توضیح بیشتر میگوید: در 17محور اهداف جهانی توسعه پایدار، موضوع خاک بسیار مورد توجه است و ایران نیز توسط سازمان حفاظت از محیط زیست و به کمک دستگاههای مختلف در اجرایی کردن این اهداف تلاش میکند. در این میان، وزارت جهاد کشاورزی همکاری خوبی با این سازمان دارد. از سوی دیگر، کشورهای جهان از سال2015 تا 2030 به مدت 15سال وقت دارند تا به شاخصهای ملی و بینالمللی توسعه پایدار دست یابند و در این بین برای ایران حفاظت از خاک اهمیت بسیار زیادی دارد زیرا این مسئله در سطوح مختلف توسعه پایدار تاثیرگذار است.
تمامی اظهارات درحالی است که مسئولان و البته مردم باید بدانند امنیت غذایی و امنیت ملی لازم و ملزوم هم هستند زیرا امنیت غذایی یکی از مولفههای اصلی امنیت ملی است و خدشهدار شدن آن میتواند مشکلات فراوانی را ایجاد کند، از اینرو کاهش چرای دام، توسعه دامداری صنعتی، گسترش احداث سامانههای بادشکن و تصویب لایحه قانون خاک در مجلس از جمله مواردی است که باید جدی گرفته شود.
نویسنده وبلاگ وحید کاظمی کارشناسی ارشد مهندسی آبخیزداری می باشد.این وبلاگ در زمینه های مهندسی منابع طبیعی- کشاورزی-سنجش از دور و سایرعلوم مرتبط مطلب خواهد نوشت .لذا از بازدیدکنندگان گرامی دعوت می شود جهت غنی تر شدن این وبلاگ با نظرات ارزنده خودما را همراهی نمایند.گرفتن مطلب از این وبلاگ باذکر منبع مجاز است. با تشکر