آيا ميدانيد كه :

آيا ميدانيد كه :

- ازن كه جزء اصلي دود مه است, گازي است كه از تركيب اكسيد نيتروژن و هيدروكربنها در حضور نور آفتاب به وجود مي‌آيد. در اتمسفر, ازن به طور طبيعي به صورت لايه‌اي كه ما را از اشعه ماوراء بنفش محافظت مي‌كند وجود دارد. ولي زماني كه در سطح زمين توليد شود كشنده است.

- خودروها, نيروگاه‌ها, كارخانه‌هاي شيميايي, پالايشگاه‌هاي نفت و... از اصلي‌ترين منابع ازن هستند كه همه ساله ميليون‌ها تن هيدروكربنهاي مختلف و اكسيدهاي نيتروژن را وارد هوا مي‌كنند.

- صدمات ريوي ناشي از هواي آلوده به ازن, خطري است كه بسياري از مردم را تهديد مي :ند, اين آلودگي به ساير موجودات زنده از جمله گياهان و محصولات كشاورزي نيز صدمات جبران‌ناپذيري وارد مي‌كند.

- كلروفلئوروكربنها (CFCs) , هالون‌ها (halons) و ساير مواد شيميايي مصنوعي، در 10 تا 50 كيلومتري بالاي سرما شناورند. آنها تجزيه شده مولكول‌هايي آزاد مي‌كنند كه ازن را از بين مي‌برند.

- CFC ها مواردي هستند كه صدها مصرف گوناگون دارند چون در مقابل شعله مقاوم بوده و به راحتي تجزيه نمي‌شوند. به خاطر اين پايداري آنها تا 150 سال باقي خواهند ماند.گازهاي CFC به آرامي تا ارتفاعات 40 كيلومتري صعود كرده و تحت نيروي تشعشعات ماوراي بنفش خورشيد شكسته شده و عنصر شيميايي كلر را آزاد مي‌كنند. بعد از آزادي هر اتم كلر قبل از برگشت به زمين, حدود 100000 مولكول ازن را از بين مي‌برد بخشي از لايه ازن در سطح جهان تا بحال توسط گازهايCFC تخريب شده است.

- با تخريب لايه ازن رسيدن اشعه ماوراء بنفش به سطح زمين, بروز سرطان پوست, بيماري آب مرواريد و تضعيف سيستم دفاعي بدن, افزايش مي‌يابد. با نفوذ بيشتر اشعه ماوراء بنفش از لايه‌هاي اتمسفر, اثرات آن بر سلامتي بدتر شده بهره‌دهي محصولات كشاورزي و جمعيت ماهي‌ها كاهش خواهد يافت.

 

کشوری که مردمش ازنظر مسايل زيست محيطی آگاه باشند بيش از ديگرکشورها از بخت توسعه برخوردار است.
زمين منبع محدودی است وبه مقدار آن افزوده نمی شود . تمام زمينهای موجود در کره ما قابل کشت نيستند . هرجه جمعيت بيشتر شود فشار بيشتری برای توليد غذا برزمين وارد می شود.
مردم با تنظيم تعداد فرزندان خود به نسبت منابع وامکانات موجود امکان برخورداری نسل آينده را ازآموزش وبهداشت مناسب فراهم کرده طبعا فقر نيز کاهش می يابد.

 

- يک نشتی کوچک در عرض يک سال چند هزار ليتر آب را هدر می دهد.

- هر فرد بطور متوسط در طول روز يک کيلوگرم زباله خانگی توليد می کند و بهرين راههای کاهش اين مقدار محدود کردن مصرف و استفاده مجدد از وسايل قبل از دور انداختن آنها ( مثلا استفاده از ساکهای نايلونی خريد به جای کيسه زباله ) و بازيافت زباله می باشد .

- در بازيافت هرتن شيشه از متصاعد شدن 1057 کيلوگرم دی اکسيد کربن به داخل هوا جلوگيری می شود.

 

 

با جمع آوري و بازيافت آلومينيم مي توان آلودگيهاي زيست محيطي را به مقدار زياد كاهش دادو در مصرف انرژي صرفه جويي كرد؟

_ توليد آلومينيم از آلومينيم بازيافت شده 90% انرژي كمتري از توليد آن از سنگ معدن نياز دارد.

_ بازيابي آلومينيم آلودگي هاي مربوطه را 95% كاهش مي دهد.

_ ظروف و ضايعات آلومينيم مانند فويل آلومينيومي ، قوطي هاي نوشابه و كنسرو ، بشقاب ، چهارچوب پنجره ها

و تراشه هاي آلومينيوم در كارگاهها قابل بازيافت هستند.

_ با بازيافت فلزاتي مانند آلومينيوم مي توان به مقدار زيادي استخراج از معادن را كاهش داد و با پيشگيري از

ايجاد حفره در سطح كره زمين زيبايي آن را حفظ نمود.

منبع: پیام سبز

بخشي از چشم‌انداز 20 ساله

بخشي از چشم‌انداز 20 ساله 

سياست‌هاي فرابخشي محيط زيست مصوب شوراي برنامه‌ريزي سازمان 

اهداف و راهبردهاي برنامه چهارم

مواد قانوني مرتبط  

بخشي از چشم‌انداز 20 ساله
 

بر اساس اين سند راهبردي, ايران كشوري توسعه يافته با جايگاه اول اقتصادي, علمي و فناوري در سطح منطقه, با هويت اسلامي و انقلابي, الهام‌بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و مؤثر در روابط بين‌الملل خواهد بود.

 - برخوردار از سلامت, رفاه, امنيت غذايي, تأمين اجتماعي, فرصت‌هاي برابر, توزيع مناسب درآمد, نهاد مستحكم خانواده, به دور از فقر, فساد, تبعيض و بهره‌مند از محيط زيست مطلوب

  بخشي از سياست‌هاي كلي ابلاغ شده از سوي مقام معظم رهبري
 

· آمايش سرزميني مبتني بر اصول ذيل:
 

-        ملاحظات امنيتي و دفاعي

-        كارايي و بازدهي اقتصادي

-        وحدت و يكپارچگي سرزمين

-        گسترش عدالت اجتماعي و تعادل‌هاي منطقه‌اي

-        حفاظت محيط زيست و احياي منابع طبيعي

-        حفظ هويت اسلامي, ايراني و حراست از ميراث فرهنگي

-        تسهيل و تنظيم روابط دروني و بيروني اقتصاد كشور

-        رفع محروميت‌ها خصوصاً در مناطق روستايي كشور

-        تقويت نهضت نرم‌افزاري و ترويج پژوهش
 

 كسب فناوري, بويژه فن‌آوري‌هاي نو شامل ريز فن‌آوري و فن‌آوري‌هاي زيستي, اطلاعات و ارتباطات زيست محيطي, هوافضا و هسته‌اي
 

 توجه به ارزش اقتصادي, امنيتي, سياسي و زيست محيطي آب در استحصال, عرضه, نگهداري و مصرف آن

 

سياست‌هاي فرابخشي محيط زيست مصوب شوراي برنامه‌ريزي سازمان
 

1-    عزم ملي براي توسعه پايدار

2-    آمايش و مديريت بهينه سرزمين با رعايت ملاحظات زيست محيطي

3-    لحاظ نمودن هزينه‌هاي زيست محيطي و ارزش منابع زيستي در اقتصاد خرد و كلان

4-    ممنوعيت هرگونه فعاليتي كه منجر به تخريب غيرقابل جبران محيط زيست گردد.

5-    پيشگيري و كاهش آلودگي‌ها و تخريب‌هاي قابل جبران

6-    حفاظت, احيا و توسعه محيط زيست و تنوع زيستي كشور

7-    بهره‌برداري پايدار از منابع پايه و بهينه‌سازي الگوي توليد و مصرف

8-    ايجاد نظام جامع مديريت زيست محيطي در كليه نهادهاي دولتي و غيردولتي

9-    تنوير افكار عمومي و گسترش مشاركت عمومي براي حفظ محيط زيست

10-  ايفاي نقش مسؤولانه در مناسبات جهاني زيست محيطي

 

اهداف و راهبردهاي برنامه چهارم
 

1- اشاعه فرهنگ و اخلاق زيست‌محيطي از طريق:

-    ارتقاء آگاهي‌هاي زيست‌محيطي و اصلاح نگرش و شيوة زندگي  جامعه بر مبناي  اصول توسعه پايدار با تأكيد بر گروه‌هاي اثرگذار و اولويت‌دار

-        ا‌فزايش مشاركت مردمي، جامعه مدني و مشاركت بخش‌هاي دولتي و غيردولتي

-    تبيين و تثبيت حق زيست‌محيطي مردم و كوشش براي تحقق آن

 

2- سازگاري توسعه با محيط زيست از طريق:

-        كاهش و پيشگيري از توليد آلاينده‌ها و تخريب محيط در فرآيندهاي توليدي، زيربنايي و خدماتي

-    ارزيابي راهبردي زيست‌محيطي سياست‌ها، برنامه‌ها و طرح‌هاي ملي اثرگذار بر محيط زيست در بخش‌‌هاي صنعت و معدن، كشاورزي، آب، حمل و نقل، انرژي، عمران شهري و روستايي

-        ارزيابي زيست‌محيطي پروژه‌هاي توليدي، زيربنايي و خدماتي

-        اصلاح الگوهاي توليد و مصرف بر مبناي اصول توسعه پايدار

-        افزايش سهم فناوري‌هاي‌ پاك و انرژي‌هاي تجديد شونده

-        ايجاد مديريت جامع پسماندها با تأكيد بر گسترش روشهاي بازيافت با اولويت نقاط بحراني

-        بهبود شاخص هاي زيست محيطي در بخش‌هاي مختلف

-        مديريت ، پايش و كنترل آلاينده هاي زيست محيطي

-        كاهش آلودگي هوا در شهرهاي بزرگ و آلوده كشور (تهران، اهواز‌، اراك، تبريز، مشهد، شيراز ، كرج،  اصفهان)

3- حفاظت و احياي تنوع‌زيستي از طريق:

-   استقرار مديريت زيست بومي

-   ايجاد نظام‌هاي تحقيقاتي و اطلاعاتي

-   بهره‌برداري پايدار از منابع

-   ملحوظ نمودن توان طبيعي و ظرفيت تحمل زيست‌بوم‌ها در طرحهاي توسعه ملي و منطقه‌اي

 

4- حفاظت، احياء و توسعه منابع طبيعي(جنگل، مرتع، آب و خاك) از طريق:

-        اعمال رويكرد مديريت يكپارچه و نظام‌مند منابع طبيعي كشور بر اساس حوز‌ه‌هاي آبخيز

-        احتساب ارزش‌هاي اقتصادي منابع طبيعي و زيست‌محيطي در فرآيند توسعه

-        اصلاح نظام‌هاي بهره‌برداري از منابع طبيعي و مهار عوامل ناپايداري اين منابع

-        تقويت همكاري و مشاركت مردم و بهره‌برداران در مديريت پايدار و حفاظت از منابع طبيعي

-        گسترش طرح‌هاي مديريتي منابع طبيعي (در قالب طرح‌هاي مرتعداري، جنگلداري و غيره) در عرصه‌هاي فاقد طرح‌هاي مديريت با رويكرد جنبه‌هاي حفاظتي

-        ملحوظ نمودن اصول آمايش و توان طبيعي در تعيين كاربري‌هاي عرصه‌هاي منابع طبيعي و ساماندهي كاربري‌هاي ناسازگار

-        تدوين و اجراي برنامه‌هاي جامع پيشگيري و مقابله با حوادث غيرمترقبه و بلاياي طبيعي در عرصه‌هاي منابع طبيعي

-        تقويت عزم ملي براي حفظ، احياء و توسعه پايدار منابع طبيعي و افزايش بهره‌وري سبز

-        تثبيت مالكيت دولت بر اراضي ملي و دولتي و تفكيك مستثنيات تا پايان برنامه

-        اجراي طرح‌‌هاي احياء و توسعه پوشش گياهي به ويژه در مناطق كوهستاني

 

5- توانمندسازي ساختار زيست‌محيطي كشور از طريق:

-        تدوين و اجراي برنامه تحول ساختاري در سازمان حفاظت محيط‌زيست و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري

-        ايجاد، تو‌سعه و تقويت ساختار متناسب براي فعاليت‌هاي زيست محيطي در دستگاه‌هاي اثر‌گذار و واحدهاي توليدي و  خدماتي بزرگ

-        ارتقاء آموزش تخصصي زيست محيطي در واحد‌هاي آموزشي و مراكز آموزش عالي

-        ارتقاي نقش مسئولانه و موثر در تعهدات و همكاري‌هاي دو جانبه و مناسبات منطقه‌اي و بين‌المللي براساس منافع ملي

-        توسعه و حمايت از سرمايه‌گذاري در بخش زيست‌محيطي كشور

 

منبع :پیام سبز

سدهای با پروفیل ال شکل

                                          سدها ی با پروفیل L شکل

این سدها دارای یک قسمت کف بند مانند در طرف سرآب میباشند که بر روی آن وزن

 رسوبات و ارتفاع آب  قرار میگیرد. خاصیت این نوع سدها این است که از وزن

رسوبات برای پایداری سد در مقابل فشار استفاده شده است. این سد ها از بتون

آرمه ساخته میشوند و شامل قسمت های زیر میباشند.

- قسمت پاشنه در قسمت سرآب که احتمالا توسط یک زائده بمنظور از بین بردن خطر لغزش و فشار  تحتانی خواهد بود.

- دیواره عمودی که دارای لوله های خروج زه آب میباشد.

- یک پاشنه کوچک در قسمت پایاب بمنظور اینکه فشار وارده روی خاک پی یکسان

تقسیم گردد.

- دیواره تحتانی عمودی کهدر زیر سد و در امتداد دیواره عمودی که در زیر سد و در

امتداد دیواره عمودی  قرار میگیرد و بمنظور آن است که سد در مقابل شسته شدن

خاک پایاب بستر پایدار بماند. محل این سد ها باید با در نظر گرفتن عمق دیواره

تحتانی و شیب حد و شسته شدن قابل پیشبینی خاک در پایه  سد محاسبه گردد.

بقیه را در ادامه مطلب بخوانید

ادامه نوشته

پـارك‌هاي جنـگلي ايـــران

پـارك‌هاي جنـگلي ايـــران

آذربايجان شرقي	آذربايجان غربي	اصفهان	ايلام	بوشهر	تهران
چهار محال و بختياري	خراسان جنوبي	خراسان رضوي	خراسان شمالي	خوزستان	زنجان
سمنان	سيستان و بلوچستان	فارس	قم	كردستان	كرمان
كرمانشاه	كهگيلويه و بويراحمد	گلستان	گيلان	لرستان	مازندران-ساري
مازندران-نوشهر	مركزي	هرمزگان	همدان	يزد

تاريخچه احداث پاركهاي جنگلي

---

سال 1344 را شايد بتوان آغاز تحول و سال پايه گذاري ايجاد گردشگاه‌ها و تفرجگاه‌هاي عمومي از طريق استفاده از منابع طبيعي مخصوصا جنگل دانست. چه در اين سال بود كه پارك جنگلي هراز براي استفاده عموم آماده گرديد و عمليات اجرايي پارك طبيعي سي سنگان آغاز شد كه بعدها يكي از زيباترين پاركهاي جنگلي طبيعي كشور گرديد.
بعد از پيروزي انقلاب كه فعاليت پاركداري تقريبا متوقف و در حد نگهداري پاركهاي موجود خلاصه گرديده بود‌، در برنامه اول مورد توجه قرار گرفت به طوري كه ضمن برنامه ريزي‌، تجهيز و راه اندازي پاركهاي جديد‌، پاركهاي موجود نيز در دست تجديد نظر و مراقبت قرار گرفت و همزمان با آن تصويبنامه حفظ و حمايت از ذخائر جنگلي در تاريخ 29/11/68 از تصويب هيات وزيران گذشت و سرانجام با تصويب مجلس شوراي اسلامي و تائيد شوراي نگهبان جهت اجرا به هيات دولت ابلاغ گرديد. در برنامه چهارم توسعه نيز پروژه احداث‌، توسعه‌، نگهداري و تجهيز پاركهاي جنگلي از محل طرح جنگلكاري‌، توسعه درختكاري و فضاي سبز مورد توجه قرار گرفته است.

 

وضعيت موجود پارك‌هاي جنگلي ايران

---

در حال حاضر مجموعاً 270 پارك جنگلي با مساحت كل 74110/5  هكتار در سطح كشور وجود دارد كه از اين ميان تعداد 192پارك (71 درصد) توسط بخش دولتي و مابقي‌، يعني 78 پارك (29 درصد) توسط بخش‌هاي خصوصي، شهرداري‌ و تعاوني اداره مي‌شوند. همچنين تعداد 59 پارك جنگلي (22 درصد) در استان‌هاي شمالي و تحت نظر معاونت مناطق مرطوب و نيمه‌مرطوب و 211 پارك جنگلي (78 درصد) در استان‌هاي خارج از شمال كشور و تحت نظر معاونت مناطق خشك و نيمه خشك سازمان قرار دارند.

بقیه را در ادامه مطلب بخوانید

ادامه نوشته

سیلابهای بهاری ونقش آبخیزداری

سیلابهای بهاری ونقش آبخیزداری

.. فصل زیبای بهار، از دیرباز با وقوع سیل و سیلاب های ویرانگر مواجه بوده است. در طول چهار دهه گذشته با هدف اولیه کنترل سیلاب های مهیب بهاره و جلوگیری از خسارت های ویران کننده ناشی از بروز سیل در نواحی شمال غربی و شمال شرقی تهران ساخت دو سد عظیم کرج و لتیان با هزینه های میلیارد تومانی به اجرا گذاشته شد، اما تجارب سالیان بعد نشان داد که پروژه های اساسی آبخیزداری میتواند بیش از ساخت این دو سد عظیم در مهار به موقع پدیده های ویرانگر سیلابهای بهاره کار ساز و موثر باشد....

          رشته کوههای سر به فلک کشیده البرز به سان حصارهای رفیع در نواحی شمال شهر تهران چشم اندازهای بدیع خلق کرده است. کوهستان کله قندی ( کلک چال ) با ارتفاع باور نکردنی 3 هزار و 340 متر بلندا از سطح دریا تا نیمه های فصل بهار برف های انبوه زمستانی را در تپه ماهورهای موسوم به  (عرق چین) حفظ می کند و صلابت آن از هر نقطه شهر تهران رصد کردنی است.

          ده ها چشمه جوشان درارتفاعات کلک چال تا پناهگاه (شیرپلا) و مسیر پیست اسکی پلنگ چال از ورای سنگان بند حصار بیرون می جهند و زلال و زمزمه وار بسمت آبشار سوتک در تنگ اوسون فرود می آیند، که یک بهشت چشمنواز را برای کوهنوردان به تصویر می کشند.

          در آن سوی رشته کوههای البرز دو رودخانه عظیم پر آب جاجرود و کرج جریان دارند که از به هم پیوستن ده ها نهر و رود شتاب می گیرند و در نواحی شمال شرقی و شمال غربی شهر تهران با خروشی دیر سال می گذرند.

          تا پیش از ساخت سد لتیان بر روی جاجرود در 35 کیلومتری شمال شرقی تهران و احداث سد کرج در فاصله 63 کیلومتری شمال غربی تهران ، سیلاب های ویرانگر بهاره بر خانه ها و کشت و کار زراعي کشاورزان اطراف جاجرود و شمال شهرستان کرج بخصوص تا 23 کیلومتري جاده کرج ـ چالوس فرود می آمد و ضمن بروز خسارت های قابل توجه مالی و از بین رفتن کشتزارهای وسیع ، مرگ می آفرید و نیستی ...

          با ساخت دو سد عظیم لتیان و کرج با هدف اولیه کنترل سیلاب های بهاره و جلوگیری از زیانهای ناشی از سیل های ویرانگر ، آب آشامیدنی شهر تهران نیز تامین شد و سپس با تولید انرژی برق ـ آبی و تنظیم آب برای مصارف زراعی هزاران هکتار در ورامین و حومه کرج به کشت و زراعت اختصاص یافت.

          اما تجارب سالیان بعد نشان داد که وقوع سیلابهای بهاره پایان نیافتنی است. فصل بهار با ریزش باران های موسمی همراه است درمواقع بارندگی و آب شدن برف موجود در کوههای البرز، اراضی در مسیر قادر نیست مقدار قابل توجه از این آب در حال حرکت را که بعد سیلابی می شود، حفظ کند و آن را نگهدارد. در نتیجه بارندگی از یکسو و سپس برف ذوب شده از کوههای البرز به صورت پدیده ای ویرانگر و تخریب کننده به سمت پایین دست به حرکت در می آید، به سان سیلابی که چند سال پیش از سمت گلاب دره شمیران با جریان واریزه بسیار تند جعفر آباد تجریش را در بر گرفت و خانه های بسیاری را درهم کوبید ...

 پروژه های آبخیزداری بیشتر از جنبه های پیشگیری سیلاب های ویرانگر بهاری قابل توجه است و متخصصان و کارشنا.سان آبخیزها با ایجاد بانکت، دیوارهای بلند سنگی، تراس و یا ساخت سکوبندی و غرس نهال و کشت علوفه و یا درختچه های مقاوم و سپس حفاظت اراضی حاشیه رودخانه ها، از شتاب تخریب کنندگی سیلاب های بهاره می کاهند و با انجام فعالیت هایی از این دست جریان واریزه ای سیل و سیلاب های موسمی را به شدت کاهش می دهند.

منبع :پیام سبز

جنگل وتوسعه پایدار

جنگل وتوسعه پایدار

در سال 1992 پس از کنفرانس زمین در اجلاس ریو دو مفهوم جنگلداری پایدار و مدیریت اکوسیستمی به طور موازی مورد توجه و بحث سازمانها ، کنوانسیون ها و محافل مربوط به جنگلداری قرار گرفتند .
مدیریت جنگلداری پایدار ریشه خود را در جنگلداری کلاسیک دارد و توسط بعضی از سازمان های بین المللی از قبیل فائو مورد حمایت و ترویج قرار گرفته است ، در حالی که مدیریت اکوسیستمی توسط کنوانسیون حفظ تنوع زیستی (CBD) به عنوان یک چارچوب مورد قبول واقع شده است .
جنگل و جنگلداری تاریخچه دیرینه در ایران دارد . سطح جنگلهای ایران حدود 5/7 درصد سطح کشور را پوشش می دهد و عمدتا" در ناحیه خزری و زاگرس قرار دارد و نواحی محدود در نوار ساحلی جنوب و در مرکز ایران نیز یافت می شود .
جنگلدری پایدار
سابقه تاریخی جنگلداری پایدار در واحد سطح بیش از دو قرن است . جنگلداری پایدار در واحد سطح بر دو اصل برداشت مستمر و دائمی و برداشت اقتصادی استوار است .
کارشناسان و مدیران جنگلداری پس از سالها تجربه دریافتند که اگر چه ممکن است در یک طرح جنگلداری به جنگلداری پایدار دست یافت ولی در سطح ملی به علت افزایش تقاضا برای تولیدات کشاورزی و توسعه صنعت جنگلداری به مخاطره افتاده است .
جنگلداری پایدار در سطح ملی رویکردی است که اهداف اقتصادی ، اجتماعی، زیست محیطی و فرهنگی مدیریت جنگل را با اصول جنگل هماهنگ می کند . بر طبق« اصول جنگل» منابع و اراضی جنگلی برای تامین نیازهای  اجنماعی، اقتصادی ، اکولوژیکی ، فرهنگی ومعنوی به صورت پایدار برای نسلهای فعلی و آینده مدیریت شوند .
این نیازها در زمینه تولیدات چوبی ، غیر چوبی ، آب ، غذا ، گیاهان دارویی ، شغل ، تفرج و زیستگاه برای حیات وحش هستند .
همچنین جنگلداری پایدار در سطح ملی باید اقداماتی در زمینه حفظ سلامتی جنگلها در برابر آلودگی هوا ، آفات و امراض را انجام دهد . نتیجه تلاش سازمانهای بین المللی مانند برنامه محیط زیست سازمان ملل و فائو در سالهای  اخیر منجر به تغییر در سیاست و قوانین جنگل ، تحول در ساختارتشکیلات بخش جنگلداری ، تهیه راهبرد جنگلداری و حفاظت جنگلها در کشورهای مختلف شده است .
در سطح جهانی هم انواع کنوانسیونهای مرتبط با مسائل جنگلداری تشکیل شده است . ولی باید توجه کرد که جنگلداری پایدار با موانع و مشکلات فراوانی از قبیل کمبود همکاری بین کشورها و جامعه بین المللی ، منابع مالی ، انتقال تکنولوژی مناسب محیط زیست ، عدم گسترش مشارکت ، تقسیم عادلانه در آمدهای جنگل و در نهایت فقر و نا برابری رو به روست .
تاکنون برای اجرای برنامه عملی جنگلداری پایدار اقدامات زیادی در سطح ملی و بین الملللی صورت گرفته است  که تهیه برنامه ملی جنگل ، توسعه یکپارچه و تلفیقی کوهستانها ، آبخیزداری مشارکتی و جامع ، احیاء جنگلهای مخروبه ، ممیزی و گواهی جنگل و مدیریت جامع آفات و امراض جنگلی مهمترین این اقدامات است .
چشم انداز جنگلداری در غرب آسیا و آسیای میانه
مطالعه چشم انداز جنگلداری) Forestry outloo study)  برای آینده ، یکی از برنامه های فائو است که با همکاری کشورهای مختلف برای مناطق گوناگون جهان و کشورهای تهیه شده و یا در حال انجام است .
مطالعه چشم انداز جنگلداری با همکاری فائو، کشورها و بعضی از نهادهای بین المللی تاکنون برای کشورهای آسیا و اقیانوسیه ، امریکای لاتین و دریای کارائیب ، آفریقا و اروپا انجام شده است . اما برای کشورهای غرب آسیا و آسیای میانه در حال تهیه است .
اصولا" در چشم انداز جنگلداری سطح ملی ، منطقه ای و جهانی تهیه می شود ، به طوری که بعد از اتمام چشم انداز جنگلداری غرب آسیا و آسیای میانه چشم انداز جنگلداری جهان تا سال 2020 میلادی تهیه خواهد شد .
در ایران در سال 1383 برای مطالعه چشم انداز جنگلداری تا سال 2020 میلادی یک گروه کارشناسی از بخشهای مختلف زیر نظر شورای عالی جنگل ، مرتع و خاک تشکیل و نسبت به آن اقدام کردند که نتیجه آن در فروردین 84 در یک کارگاه آموزشی در دمشق (سوریه ) با شرکت کشورهای منطقه به بحث و گفتگو گذاشته شد .
از مجموعه بحثها و گزارش های ارائه شده چشم انداز جنگلداری برای کشورهای غرب آسیا و آسیای میانه توسط فائو مطالعه و تهیه خواهد شد .
مطالعه چشم انداز جنگلداری یک آینده نگری یا آینده پژوهی  برای بخش جنگلداری است و علت آن تغییرات شدید در جهان ، افزایش پیچیدگی ها و مسوولیت داشتن در برابر ساختن آینده بخش جنگلداری است .
برای موفقیت در آینده نگری بخش جنگلداری نیاز به افزایش دانش ، آگاهی ، کارگروهی و پیش بینی آینده و در نظر گرفتن آینده در تصمیمات و سیاست گذاری است .
اصول جنگلداری نزدیک به طبیعت
اساس و پایه تولید در جنگل خاک آن است، از این رو باید نسبت به حفظ و حاصلخیزی خاک و در صورت نیاز در تقویت آن اقدام کرد . به همین جهت درجنگلداری باید از تخریب خاک به صور لغزش و رانش ، فرسایش ، آبشویی عناصر و کوبیدگی خاک جلوگیری کرد .
بایداز قطع یکسره وسیع ، استفاده از ماشین آلات سنگین بهره برداری و حمل و نقل ویژه در زمین های حساس به رانش خودداری کند .
باید استقرار تجدید حیات در حد مورد نیاز قرار گیرد به طوری که از نظر اکولوژیکی روند تعادل انرژی به حداکثر برسد .
خوشبختانه جنگلهای خزری شمال کشور ، به دلیل عدم قطع یکسره و در سطوح گسترده فقط در جنگلهای مخروبه و با هدف تسریع در احیاء و برهم زدن اکوسیستمهای آن ، از ظرفیتهای بسار بالایی برخوردار است ولی حاصلخیزی خاک جنگلهای زاگرس در غرب کشور به دلیل حاد بودن مسائل اجتماعی ، اقتصادی و دامدار ی سنتی و فرسایش  شدید خاک با آسیبهای جدی مواجه شده است .
در مدیریت جنگلداری متناسب با گونه ها و ساختار توده ها و رویشگاه باید ظرفیت خاصی برای تنوع گونه ای و کمیت و کیفیت جنگل قائل شد . به طوری که در رویشگاهی گونه راش از رشد بالایی برخوردار است ولی رویشگاه دیگر ممکن است برای بلوط و یا توسکا بیشتر مناسب باشد .
بر این اساس بر طبق روش مدیریت اکوسیستمی در جنگلداری تاکید برای پایداری بلند مدت منابع ، حفظ و تقویت تنوع زیستی ، تلفیق سیستم های اقتصادی ، اکولوژیکی در برنامه ریزی باید مورد توجه قرار گیرد تا این منابع به صورت پایدار برای نسلهای آینده باقی بماند .

منبع : جام جم  3 /3/86

مراتع در ایران

 

مراتع ایران

 

 

 مقدمه: مراتع ايران يكي از مهمترين و با ارزشترين منابع ملي كشور مي‌باشد كه بهره برداري صحيح توأم با عمليات اصلاح  و احياء آنها مي تواند نقش اساسي در جهت حفظ آب و خاك و تأمين نيازمنديهاي كشور در زمينه فرآورده هاي پروتئيني داشته باشد.  پروتئين ماده اي است كه در سلامت و بقاء انسان موثر است و در بين پروتئين ها نوع حيواني آن داراي مزيتي خاص و منحصر بفرد است كه خود از منابع گياهي تأمين مي گردد.  در حال حاضر مهمترين عامل محدود كننده تولید در دامپروري ، تغذيه و تامين غذاي كافي و مناسب براي دام مي باشد. با توجه به نياز روزافزون كشور به فرآورده هاي دامي و بي نياز شدن از واردات آنها، طبيعي است كه بايستي توليدات دامي با ميزان مصرف داخلي كشور و یا افزايش آنها در سالهای آينده تناسب داشته باشد. بدين منظور علاوه بر احياي مراتع و افزايش سطح زير كشت و بازده نباتات علوفه اي لازم است از پس مانده هاي زراعي و ضايعات كارخانجات محصولات غذايي بنحو مطلوب در تغذيه دام استفاده نمود. مسلماً هزينه توليد فرآورده هاي دامي زماني به حداقل مي رسد كه دام قسمتي از سال را از رسنتي هاي مراتع طبيعي تغذيه نمايد هر چه سطح كاشت گياهان علوفه اي بيشتر شود و چراگاههاي احداثي گسترش يابند. هزينه توليد فرآورده هاي دامي نيز افزايش خواهد يافت و تنها راه كاهش دادن آنها استفاده از مراتع طبيعي خواهد بود. اكنون هم هر اندازه كشاروزي نوين پيشرفت كند و وسايل و تكنيك هاي جديد، عرضه گردد. باز براي پايين آوردن هزينه توليد، بهره برداري از مراتع طبيعي لازم و مقرون به صرفه است زيرا كاشت گياهان علوفه‌اي در همه جا به علت محدوديت آب و خاك امكان پذير نمي باشد. بطور معمول وقتی صحبت از مرتع می شود فقط جنبه تولید علوفه آن به نظر می آید در حالیکه جنبه حفاظت آب و خاک این منبع خدادادی اهمیتی به مراتب بیشتر از تولید علوفه دارد و متاسفانه به حساب گرفته نمی شود. بروز سیلاب های سهمگین سال های اخیر و اعداد و ارقام نجومی مربوط به فرسایش خاک در این کشور بر کسی پوشیده نیست. ولی این بلایا اغلب در مناطقی فراوان ترند که پوشش مرتعی آن از بین رفته و یا تخریب شده است

ارزش هاي غير ملموس مراتع

 

مرتع ، دايه بي مزد و منت انسان و حافظ و پاسدار قداست و عفت خاك است

 مراتع علاوه بر نقشي که در تولید و تامین علوفه دارند دارای ارزشهای دیگری هم هستند.  محاسبات و ارزیابی های بین المللی  نشان داده است که ارزش یک هکتار مرتع در سال معادل ۲۳۲ دلار است که 25 درصد این مقدار مربوط به تامین علوفه و 75 درصد آن مربوط به ارزش های زیست محیطی است. به بیان دیگر مراتع ايران علاوه بر تولید 10.7 میلیون تن علوفه؛ تقریبا چهار برابر همین مقدار ارزشهای غیر مستقیمی دارند که معمولا در محاسبات اقتصادی نادیده گرفته می شود. نقش ديگر مراتع را بايد در جلوگيري از بروز پديده سيلاب دانست.

 برای روشن شدن مطلب چنانچه گردش‌ آب‌ در یک منطقه‌ نيمه‌ مرطوب‌ با پوشش‌ گياهي‌ بوته‌اي‌ را در نظر بگیریم، نزولات‌ آسماني‌ در اين‌مناطق‌ قبل‌ از تماس‌ مستقيم‌ با سطح‌ خاك‌، با شاخ‌ و برگ‌ پوشش‌ گياهي‌ برخورد نموده‌ و قسمت‌اعظم‌ انرژي‌ جنبشي‌ خود را كه‌ عامل‌ اصلي‌ تخريب‌ ذرات‌ خاك‌ مي‌باشد از دست‌ مي‌دهد، درنتيجه‌ نه‌ تنها بارندگي هاي‌ ملايم‌ و كم‌ دوم‌ بلكه‌ بارندگي‌هاي‌ شديد طولاني‌ نيز آن‌ اثر تخريبي‌مناطق‌ بدون‌ پوشش‌ گياهي‌ را ندارند. در اينگونه‌ مناطق‌ قسمتي‌ از نزولات‌ توسط‌ شاخ‌ و برگ‌پوشش‌ گياهي‌ كم‌ و بيش‌ متراكم‌، نگهداشته‌ شده‌ و قبل‌ از رسيدن‌ به‌ سطح‌ خاك‌ به‌ حالت‌ بخار به‌هوا بر مي‌گردد. حدود 20 تا 25 درصد نزولات،‌ بسته‌ به‌ تراكم‌ پوشش‌ گياهي‌ و خصوصيات‌فيزيكي‌ خاك در سطح‌ زمين‌ جاري‌ شده‌ و بصورت‌ رواناب‌ از محيط‌ خارج‌ مي‌گردد و بقيه‌ هم‌ درخاك‌ نفوذ مي‌كند[1] .

حال چنانچه منطقه‌ دارای پوشش‌ گياهي‌ فقير باشد، تراكم‌ پوشش‌ گياهي‌ در اين‌ مناطق‌بخصوص‌ در فصل‌ زمستان‌ بسيار كم‌ است. كمبود هوموس‌ (كودهاي‌ گياهي‌) موجب‌ ناپايداري‌خاك‌ گرديده‌ و در نتيجه‌ باعث‌ فشردگي‌ و كاهش‌ درجه‌ نفوذپذيري‌ خاك‌ مي‌گردد. نزولات‌آسماني‌ با هر شدت‌ و حالتي‌ كه‌ باشد تماماً و يا قسمت‌ اعظم‌ آن‌ به‌ سطح‌ خاك‌ مي‌رسد. دربسياري‌ از مناطق‌ پس‌ از برخورد اولين‌ قطرات‌ باران‌ به‌ خاك‌ نرم‌ آن‌ مناطق،‌ لايه‌ نفوذناپذيري‌ درسطح‌ خاك‌ بوجود مي‌آيد و در نتيجه‌ قسمت‌ اعظم‌ نزولات‌ در سطح‌ خاك‌ جاري‌ شده‌ و بصورت‌سيلاب از محيط‌ خارج‌ مي‌گردد.

---

[1] - خاوري‌ حسن‌، آب‌ مورد استفاده‌ بشر و رابطه‌ آن‌ با پوشش‌ گياهي‌، مجله‌ منابع‌ طبيعي‌ ايران‌، انتشارات‌ دانشكده‌ منابع‌ طبيعي‌ دانشگاه‌ تهران‌ 1358 شماره‌ 36.

ادامه نوشته